Klimaatverandering ook in 19e eeuw al reden om te vluchten

Van 1800 tot 1900 zorgde het klimaat indirect voor twintig tot dertig procent van de emigratie uit Duitsland, beschrijven de onderzoekers. Dat is lastig te bepalen door het complexe verband tussen het klimaat en migratie. Toch vonden de onderzoekers dat de slechte klimaatomstandigheden - zoals droogte, hitte of kou - leidden tot mislukte oogsten, lage gewasopbrengsten, hoge graanprijzen en uiteindelijk migratie. Belangrijke namen als Trump en Heinz komen van oorsprong uit Duitsland. Het zou dus mogelijk kunnen zijn dat voorouders van Trump onder andere vanwege het klimaat naar Noord-Amerika zijn gevlucht.

Wisselende invloed

De wetenschappers identificeerden de belangrijkste migratiegolven uit Duitsland van de 19e eeuw en onderzochten in hoeverre het klimaat een rol speelde in die golven. Daarvoor bestudeerden ze migratiestatistieken, populatiedata, weergegevens, graanprijzen en cijfers over de oogst. De invloed van het klimaat op de golven wisselde. Op de migratiegolf in 1816 was de invloed van het klimaat het grootst.

Het jaar zonder zomer

Die golf werd veroorzaakt door een vulkaanuitbarsting in Indonesië in 1815. De vulkanische as kwam in de atmosfeer terecht en zorgde voor een daling van de temperatuur in het noordwesten van de VS, in Oost-Canada en Centraal-Europa nog jaren na de uitbarsting. Als gevolg daarvan was 1816 een jaar zonder zomer. Het natte en koude weer zorgde voor mislukte oogsten, hongersnood en emigratie. Dat schrijven de wetenschappers in het onderzoek, dat is gepubliceerd in het blad Climate of the Past.

Belangrijke reden

Natuurlijk hebben, behalve klimaat, nog meer factoren invloed op emigratie. Armoede, oorlog, de economie, sociale druk en religieuze of politieke botsingen zijn voorbeelden van andere bepalende factoren. Toch zien de onderzoekers duidelijk dat klimaat een belangrijke factor was voor emigratie in de 19e eeuw. Aan het einde van de 19e eeuw nam de impact van het klimaat op migratie weer af, doordat de veerkracht tegen de weersomstandigheden toenam door efficiëntere handelsroutes en betere toegang tot voedselmarkten.

Toekomstige klimaatvluchtelingen

In de toekomst krijgen we waarschijnlijk weer te maken met klimaatvluchtelingen. De zeespiegel stijgt en extreem weer zoals overstromingen, droogte en orkanen komen steeds vaker voor. De VN verwacht dat in het jaar 2050 zo’n 50 tot 200 miljoen mensen zijn gevlucht voor het klimaat.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co