Moderne Aladdin past prachtig in traditie

Neem nu de manier waarop vrouwen worden neergezet in het sprookje. Van oudsher zijn die in Arabische sprookjes gewillig en seksueel aantrekkelijk. Maar Aladdins love interest Jasmin laat in 2019 weinig van dat beeld over, legt Van Berkel uit: "Ze is helemaal geen gewillige onderdanige vrouw, nee, het is een moderne vrouw, met eigen aspiraties. Ze wil haar vader opvolgen, ze wil niet zomaar trouwen. Ze wil macht. Jasmin is dus tot een moderne vrouw gemaakt."

Oorsprong onbekend

Je zou kunnen denken dat Disney het sprookje daarmee geweld aandoet, maar feitelijk doet de filmstudio niets anders dan wat al eeuwen gebeurt. "Het sprookje heeft een heel eigen geschiedenis, zowel een Arabische als een Europese. En dat wordt weerspiegeld in de film".

De oorsprong van het verhaal is bijvoorbeeld allerminst helder. "Het zou Indiaas of misschien wel Chinees van oorsprong zijn." De Fransman Antoine Galland, die aan het begin van de 18e eeuw de eerste Europese vertaling van de Sprookjes van 1001 Nacht maakte, voegde het verhaal toe aan de bundel. "En het is de vraag wat hij weer aan het verhaal toegevoegd heeft. Hij had het van een Syriër gehoord, een pater in Aleppo."

Exit oriëntalisme

Het is dus een verhaal dat stamt uit verschillende tradities. "Datzelfde geldt voor het verhaal van Alibaba en de veertig rovers, en Sinbad de Zeeman." Kenmerkend voor die verhalen is het zogenoemde oriëntalisme. "Dat begrip wijst op beelden van de Oriënt die in de 18e en 19e eeuw in Europa ontstonden in de kunst, literatuur en wetenschap. De mannen in de Oriënt worden daarin over het algemeen neergezet als despotisch en tiranniek, en vrouwen als gewillig en seksueel aantrekkelijk, vaak in een harem."

Van dat oriëntalisme is in de nieuwste Aladdin weinig meer over. Daarmee voegt Disney een nieuw hoofdstuk toe aan het veranderingsproces van het sprookje. Het verbaast Van Berkel niet: "Disney heeft een speciale vice-president voor multi-cultural audience engagement in dienst. Deze vrouw (Julie Ann Crommett, red.) spreekt ook over de achtergrond van deze tekst, dus ze hebben het ook zorgvuldig uitgezocht."

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wilt in de podcast Focus Wetenschap