Als een vlinder met zijn vleugels slaat…

Dat het zover gekomen is, daar mogen een paar politici heel trots op zijn. Als je op 10 oktober zomaar zei: ‘het grootste probleem in het regeerakkoord is de afschaffing van de dividendbelasting,’ waren er waarschijnlijk drie economen die het met je eens waren, c’est tout. In de eerste reacties richtte de oppositie zich dan ook op concretere dingen zoals het referendum en de BTW-verhoging. En hooguit het overkoepelende probleem: de cadeautjes voor grote bedrijven. Maar, in het debat over het verslag van de informateur legde Jesse Klaver van GroenLinks al eventjes de vinger op de zere plek: het stond in niemands verkiezingsprogramma, maar hoe kwam dit dan toch in het regeerakkoord?

Steeds minder populair

De journalistiek dook ook op dit vraagstuk en Rutte moest zich hiervoor verantwoorden. We kwamen er steeds meer over te weten: werkgeversclub VNO NCW stelde het voor. En formateur Gerrit Zalm had eigenhandig nog zitten klussen aan de plannen die naar het Centraal Planbureau gegaan waren, tot frustratie van ChristenUnie, CDA en D66. Alle ingrediënten om verder te gaan zoeken, en elke keer dat het hierover ging werd de dividendbelasting bekender, maar ook minder populair.

Journalisten, maatschappelijke organisaties en de oppositiepartijen zagen het potentieel van dit onderwerp. De politieke rel verkoopt kranten en de controverse maakt de kans groter dat deze oneerlijke maatregel geschrapt wordt, zodat er van dat geld andere dingen gefinancierd kunnen worden. En dus ging het in het debat over de regeringsverklaring uitgebreid over de dividendbelasting, en had de oppositie ook een simpeler en aansprekender omschrijving gevonden: “Een cadeautje van de belastingbetaler aan buitenlandse beleggers. Zonder dat het banen oplevert!”

Niet uit te leggen

VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff deed het goed in dat debat, maar op de afschaffing van de dividendbelasting maakte hij een fout. Waar het kabinet probeerde uit te leggen dat de maatregel banen opleverde, moest hij bekennen dat daar geen bewijs voor was, en noemde hij het “een gok.” Het voedde het beeld dat het kabinet vooral geluisterd had naar multinationals en inderdaad de mensen vergeten was. Het kabinet overleefde die week glansrijk, maar er bleven teveel vragen over over de dividendbelasting. Na het debat meldden zich steeds meer economen die het beeld bevestigden dat de maatregel niks opleverde, maar wel ten koste van de gewone, normale Nederlander gaat.

En zo gingen we de afgelopen week in, met op de agenda: de Algemene Financiële Beschouwingen. Best balen voor het kabinet Rutte-III, want weer moest het dus over deze belastingmaatregel gaan. Dat had een herhaling van zetten kunnen zijn, maar in de tussentijd leerden we steeds meer over hoe die dividendbelasting die niemand in zijn programma had staan toch in het regeerakkoord kwam. Shell en Unilever bleken ervoor gepleit te hebben, bleek uit uitzoekwerk van Nieuwsuur. En onderzoeksclub SOMO kwam met een perfect getimede onthulling. Al 9 jaar lang pleiten VNO NCW en de vertegenwoordigers van Amerikaanse multinationals, AmCham, om de zoveel tijd voor afschaffing. En tot nu toe had elk kabinet beleefd geweigerd. Vorig jaar schreven ambtenaren van het ministerie van Financiën nog dat elke euro voor deze maatregel rechtstreeks bezuinigd moet worden op het nationale budget.

Het kantelpunt

En daar staan we nu dus. Nederland weet wat de afschaffing van de dividendbelasting inhoudt, en is er steeds minder enthousiast over. De manier waarop het in het regeerakkoord kwam lijkt behoorlijk verdacht. Het kabinet kan niet goed uitleggen waarom de maatregel genomen wordt en wat het oplevert. De VVD wekt de indruk de enige te zijn die het plan nog echt verdedigt, en het verhaal is nog niet afgesloten. Komende week moet minister-president Rutte aan de bak om het plan te verdedigen, en de media en de oppositie ruiken bloed. Wat een maand geleden nog een veel te technisch onderwerp leek, is nu voor steeds meer Nederlanders het grootste probleem van dit moment. En het is nog oplosbaar ook. Wat is politiek toch een wonderlijk mooi proces, en laat niemand zeggen dat dit nergens over gaat.