Brexit en het gevaar op een anti-Europese epidemie

Wat goed gaat hebben we meestal niet direct in de gaten. Wat mis gaat, zien we meteen en bepaalt de gemoedstoestand. En er is veel mis in het Verenigd Koninkrijk. Als je ongelijkheid wilt waarnemen hoef je geen rapporten open te slaan en te schrikken van cijfers. Je ziet het op straat; ze zitten of liggen naast je hotel of bedelen bij de ingang van de supermarkt. Daklozen, ze zaten niet in de zaal bij Labour in Liverpool of bij Theresa May in Birmingham maar in de stad struikel je erover.

En wie even 'High Street' - zo wordt in elke grote Britse stad de belangrijkste winkelstraat genoemd - verlaat, ziet de verpaupering en de armoede. Betaalbare woningen zijn er nauwelijks en het Britse snelwegennet is nog uit de vorige eeuw. Het Empire is allang behoorlijk afgebladderd.

Vechten tegen de buitenwereld, daar zijn Britten goed in, maar problemen in het binnenland oplossen wordt weleens vergeten.

Vertrouwen herstellen

Om het verloren gegane vertrouwen bij de Britse kiezer te herstellen en de erosie van het traditionele partijstelsel tot staan te brengen, is de binnenlandse agenda van zowel May als Corbyn opvallend.

May belooft een eind aan bezuinigingen, betaalbare woningen, meer geld voor zorg en onderwijs. Dat de conservatieve regeringspartij daarnaast met een strenger migratiebeleid de populisten de pas wil afsnijden, komt daar nog bovenop.

Britten zijn nooit fan van Europa geweest. Ze gaan er eerder vanuit dat Europa een fan van hun is. Maar het vijandbeeld Europa wordt toch vooral gevoed door binnenlands politiek falen.

De hel breekt los

Dan het lidmaatschap en de route naar Brexit. Strikt genomen zal wel of geen Brexit het de gewone 'hardwerkende' Brit worst zijn. Pas als, zoals nu de berichten zijn, er door een harde No-Deal-Brexit, de slagboom-bureaucratie aan de grens terugkeert, er straks een tekort aan medicijnen en levensmiddelen zijn door strengere douaneregels, er bij de grens extra moet wordt betaalt voor het bereden van het Europese vaste land, dan breekt pas echt de hel los. Dan wordt de kiezer nog bozer. Boos tegen de eigen regering, en nog bozer tegen Brussel en het hele Europese bouwwerk. Kan het erger? Is er meer nodig anti-Europese partijen te pleasen?

De Brexit-onderhandelingen worden pittig, gaan richting de finale datum van 29 maart 2019, de berichten worden heter opgediend. Maar vanwege te verstoorde relatie tussen de burger en het systeem, en het gevaar op een anti-Europese epidemie met besmettingsgevaar in alle Europese lidstaten zou er opeens een soepel onderhandelingsklimaat kunnen ontstaan. Brexit zal aan het eind van het proces nog steeds Brexit heten, maar of het dan ook nog een echte Brexit is, betwijfel ik.

Kees Boonman

Kees Boonman is politiek-analist bij Nieuwsweekend (Omroep MAX) en Spraakmakers (KRO-NCRV) op NPO Radio 1.