Hadden Vermeer en Van Leeuwenhoek elkaar kunnen kennen? 'Ligt erg voor de hand'

"Er zijn betrekkelijk weinig egodocumenten, zeker van Vermeer", zegt Dirk van Delft, historicus en oud-directeur van Rijksmuseum Boerhaave, in NOS Met het Oog op Morgen. "Maar het nodige is wel bekend. Ze zaten vlak bij elkaar aan de weerskanten van de grote markt. Ze leefden in dezelfde tijd, hadden voor een deel ook dezelfde belangstelling, dus het ligt erg voor de hand."

Echt bewijs heeft Van Delft er niet voor. "Je kunt natuurlijk heel moeilijk gaan doen en splintertjes bewijs gaan zoeken. Dat hebben we niet gedaan. We hebben gewoon gezegd van: We postuleren het gewoon. Dus we gaan er gewoon vanuit dat ze vrienden waren vanaf de school, toen ze een jaar of tien waren. Daar begint de eerste scène."

Historische feiten

Deze verhalen heeft Van Delft gebundeld in een boek, maar dat wil niet zeggen dat er vrijelijk met de historische feiten is omgegaan. "Want de dingen die we wel weten moeten kloppen en moeten aansluiten bij wat we doen. We hebben het zo geschreven dat wat erin staat niet zomaar weg te strepen valt. Het is dus niet zo van: Kijk eens naar deze bron, dit kan helemaal niet."

Ondanks de verschillende milieus waarin Vermeer en Van Leeuwenhoek zijn opgegroeid, denkt Van Delft toch dat ze elkaar hebben gekend. "Ze waren allebei geïnteresseerd in kunst en wetenschap. Van Leeuwenhoek had dat met lenzen en licht. Daar was Vermeer ook in geïnteresseerd. Niet alleen omdat hij met licht speelde in zijn schilderijen, maar ook omdat hij waarschijnlijk met camera obscuras heeft gewerkt."

'Wat als'

Maar kan je als historicus wel de vraag 'wat als?' stellen? "Dat is tegenwoordig iets anders", is Van Delft van mening. "Een Zwitsers historicus zei dat je soms paden in de geschiedenis moet volgen die nog niet zijn bewandeld, maar wat wel had gekund. Die kunnen je dan weer verder brengen, omdat je er dan op een andere manier tegenaan kijkt. Dat kan weer nieuwe hypotheses en gedachten opleveren."

Voor Van Delft was het dan ook geen probleem om hierover te gaan schrijven. "Ik zag het totaal voor me gebeuren. Bij wijze van spreken zou ik elk moment binnen kunnen stappen en het tegen kunnen komen. Ik vond het interessant om daar in te duiken en het voor je te zien op zo'n natuurlijke manier. Maar ik heb het dus wel zo gedaan dat het aansluit bij wat we weten."