Dit waren de bepalende momenten van een jaar Rutte III

Na de Tweede Kamerverkiezingen vorig jaar, begon de langste formatieperiode in de Nederlandse geschiedenis. Liefst 225 dagen waren nodig voordat een nieuwe coalitie was gesmeed. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie stapten in het huwelijksbootje en presenteerden op 10 oktober een regeerakkoord met de titel Vertrouwen in de toekomst.

Halbe Zijlstra ruimt het veld

Volgens Kee is het vertrek van Halbe Zijlstra een sleutelmoment in het eerste jaar van Rutte III. Op 13 februari moest hij op het matje komen in de Tweede Kamer. Zijlstra, tot dat moment minister van Buitenlandse zaken, had verzonnen dat hij in 2006 als Shell-medewerker te gast was geweest in een buitenhuis van Poetin. Zijlstra vertelde er in geuren en kleuren over op een VVD-congres en zijn spindoctors gebruikten het gegeven om te laten zien dat hij wel degelijk beschikte over buitenlandervaring.

Voordat het Kamerdebat over zijn leugen goed en wel begonnen was, trok Zijlstra zijn conclusies en kondigde met een snik in zijn stem zijn ontslag aan: "Ik doet dat met pijn in mijn hart, maar in de volle overtuiging dat Nederland een minister van Buitenlandse Zaken verdient die boven alle twijfel verheven."

"Naast een persoonlijke tragedie voor Halbe Zijlstra, is het ook een groot verlies voor Mark Rutte. Die was Edith Schippers al kwijtgeraakt. Zij had gezag ten opzichte van Rutte. Zij kon zeggen: 'Mark dat doe je verkeerd, dat moeten we anders doen'. Zij had autoriteit ten opzichte van de man die altijd precies weet hoe het moet", aldus Peter Kee. "En Halbe Zijlstra was zijn andere steunpilaar. Twee mensen die voor tegenspraak zorgden. Halbe vooral vanuit het VVD-belang."

Het D-woord

De ophef over de omstreden afschaffing van de dividendbelasting "was dodelijk", aldus Van Jole. Wat hem betreft, is het "de grote kras op Rutte." Van Jole: "Wat meespeelt, is dat hij zich niet meer omringt met mensen die hem tegengas geven. Iedereen kon zien: dit is zijn Titanic. Hij heeft het tot de ijsberg willen volhouden." Kee vult aan dat het Rutte was die dit tijdens de formatie graag wilde en zijn secondant Zijlstra juist niet: "Rutte heeft als een duvel moeten praten om eerst Buma in zijn kamp te krijgen en daarna Zijlstra te overtuigen."

Als sleutelmoment selecteerde Peter Kee het allereerste debat waarin Jesse Klaver (GroenLinks) de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting bekritiseerde. Dat was op 12 oktober, twee dagen na de presentatie van het regeerakkoord, toen de Kamer daarover in debat ging met informateur Gerrit Zalm. GroenLinks-Kamerlid Bart Snels was volgens Kee de eerste in Den Haag die het was opgevallen en direct na zijn ontdekking over de fractiegang was gerend naar zijn fractievoorzitter Jesse Klaver om hem op de hoogte te brengen van "deze schande" die "in geen enkel verkiezingsprogramma had gestaan." Woorden van die strekking zou Klaver ook

Exit raadgevend referendum

Aan het referendum over het Oekraïneverdrag hielden veel politieke partijen een kater over. De coalitie besloot dan ook het raadgevend referendum af te schaffen. Die taak kwam voor rekening van D66-minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken). Uitgerekend een bewindspersoon van de partij die altijd had gestreden voor meer democratie en het referendum beschouwde als kroonjuweel. Maar volgens Ollongren en toenmalig D66-leider Pechtold zorgde zo'n raadgevend referendum voor verwarring en vervreemding en snapte de burger het niet als het kabinet de uitslag niet overnam.

Er was een reden voor D66 om zo snel mogelijk van het raadgevend referendum af te komen, vertelt Peter Kee: "De enige reden was: eerst het zuur en dan het zoet. D66 dacht: we moeten deze ellende zo snel mogelijk opruimen." Hij herinnert eraan dat de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen bezig was en de afschaffing van het referendum bleef voor D66 een heikel punt. "Het ging alleen maar over het inconsequente van D66, eerst het referendum invoeren en dan weer terugtrekken want het voldeed aan hun normen. D66 plukt daar nog de wrange vruchten van. Het eerste kabinetsjaar was gewoon narigheid."

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.