Jan Janszoon laat zien dat identiteit vloeibaar is: hij verdient een standbeeld
- Nieuws
- Jan Janszoon laat zien dat identiteit vloeibaar is: hij verdient een standbeeld
Standbeelden worden neergehaald en de discussie om de sokkels is geopend: wie verdient er nou echt een standbeeld? De Nieuws BV is opzoek naar nieuwe helden en schrijver Abdelkader Benali heeft wel een idee. Volgens hem hoort Jan Janszoon op een sokkel, maar wie was dat eigenlijk?
Jans Janszoon werd in 1570 geboren in Haarlem en groeide op onder de Spaanse bezetting. Hij besluit een kaapbrief te halen en voor de jonge republiek Spaanse galjoenen te kapen. Hij is goed in het kapen, maar raakt zijn baan kwijt nadat Van Oldenbarnevelt vrede sluit met Spanje. Janszoon besluit voor zichzelf te beginnen en vaart als piraat richting de Middellandse zee.
Berucht, beroemd en gehaat
Als hij bij de Canarische Eilanden vast komt te liggen, wordt hij gered door de Nederlander De Veenboer. Hij haalt Janszoon over om met hem mee te gaan naar Algiers. In Algiers kunnen westerse jongens kapen onder de islamitische vlag. Hij blijkt erg goed te zijn in zijn vak en wordt kapitein van een Ottomaanse boot. Vanaf dat moment gaat hij verder onder de naam Murat Reis en bekeert zich tot de islam.
Abdelkader Benali vertelt dat Janszoon op dat moment berucht en beroemd is, en gehaat wordt. Ook al is Janszoon van origine Nederlands, dat betekent niet dat hij geen Nederlandse boten kaapt. Maar hij laat de bemanning wel leven. Als de Nederlanders ook vrede sluiten met de Ottomanen vertrekt Janszoon naar Rabat, naar de piratenrepubliek van Salé waar hij de facto de leider van wordt.
De Nederlanders van toen waren erg gewild aldus Benali: "Die wisten niet alleen hoe je een zeilschip moest besturen, maar ook van de hoed en de rand." In Salé trouwt Janszoon met een Moorse vrouw. Janszoon keert nog een keer terug naar Nederland nadat hij strandt voor de Zeeuwse kust. Zijn vrouw en kind in Haarlem reizen helemaal af naar Zeeland om Janszoon te smeken terug te komen, maar het mocht niet baten. Janszoon keert terug naar Salé.
'Identiteit wordt vloeibaar onder druk'
Volgens Benali is het een verhaal van onze tijd. "Door migratie, door economische ongelijkheid en doordat landen vrede sluiten of oorlogen beginnen verandert het leven van mensen. Kijk naar de Syrische vluchtelingen, maar kijk ook naar Nederlandse bekeerlingen die zich bij IS aansluiten. Identiteit wordt onder druk ontzettend vloeibaar."
Benali: "Voor mij is Jan Janszoon, meer nog dan een held of een goeierik of een slechterik, vooral een modern figuur die iets zegt over hoe identiteit kan veranderen, hoe je van geloof kan veranderen, hoe je van richting kan veranderen in het leven door de omstandigheden."
Aandacht voor nuance
Nuance is belangrijk, benadrukt Benali. "We denken tegenwoordig zoveel in goed en kwaad, zwart en wit. Maar Jans Janszoon of Murat Reis laat ook zien dat het leven veranderingen kan ondergaan. Je kan grote reizen maken en je kan door waar de wind je brengt, een heel nieuw leven beginnen. Ik zou het leuk vinden als in dit verhitte debat over identiteit ook nu aandacht is voor die nuance. "
Abdelkader Benali schrijft een essay over Jan Janszoon voor de Maand van de Geschiedenis.
Meer van De Nieuws BV?
Gerelateerd
