Herman Pleij: 'Als geluk een gewoonte moet zijn, wat is dan nog geluk?'

Seks? Alleen bedoeld om kinderen te krijgen. Heerlijk weer? De duivel zal wel iets van plan zijn. Lekker eten? Gooi er maar zand in. Het is een greep uit ideeën die in de middeleeuwen populair waren. Geluk stond te boek als zonde en de kerk verbood een gelukkig leven tijdens het aardse bestaan.

Wie niet gelukkig is, is dom

Vandaag de dag is het beeld totaal gekanteld. Als je niet gelukkig bent, dan ben je dom. Veel mensen gaan op zoek naar zichzelf, naar dat wat écht gelukkig maakt en als je daaraan vasthoudt, dan komt het vanzelf goed. Een hele rare en zelfs gevaarlijke theorie vindt Pleij. "Dan staat er in de Happinez: houd vast aan deze tips, want dan wordt geluk een gewoonte. Maar als het een gewoonte is, wat is dan nog geluk?!"

"Hoe iemand zich voelt, zit veel complexer in elkaar. De medische zorg voor depressieve patiënten wordt teniet gedaan door allerlei gelukstheorieën die over het internet zweven. De professionele zorg moet zich daar niet door laten misbruiken", aldus Pleij.

Wat is geluk?

Pleij heeft niet alleen kritiek op geluksgoeroe's. Hij vindt ook dat geluk teveel een containerbegrip is geworden. "Het betekent tegenwoordig van alles, van mazzel hebben tot welzijn. Ik vind dat het exclusiever moet zijn. Geluk is een strikt persoonlijke ervaring die je af en toe overkomt en die niet te controleren of af te dwingen is."

Het is in die zin moeilijk te definiëren vindt Pleij. "Het is dat moment dat je ergens bent en je ineens intens ontlast voelt van alles. Het is vluchtig; een ultiem genot. Bij mij gebeurt het vaak in de natuur."

Ongeluk tijdens aards bestaan

Hoe zat het dan tijdens de middeleeuwen? Pleij's boek vertelt over de boetedoening. Hoe meer je boette, hoe waarschijnlijker het was dat je in de hemel kwam. "Monniken en nonnen gaven aan hoe je het lichaam kon tuchtigen en gingen daar ver in. Zo is er een voorbeeld van een broeder bij de moderne devoten die één schotel gebruikte voor alles, om zijn ontlasting op te doen, op te plassen en om van te eten. En hij waste die schotel nooit."

De voorbeelden in Pleij's boek zijn vaker misselijkmakend. Pleij: "Een ander populair verhaal is die van de Italiaanse non Angela. Zij had als hoogste extase dat ze het waswater van lepra-patiënten dronk. Op een bepaald moment zaten er in dat waswater ook korsten van de zweren die lepra-patiënten hebben. Toen raakte de non helemaal in euforie, want dat was pas echte boetedoening."

Van smerig waswater tot de Happinez, volgens Pleij is het dus veel minder ingewikkeld. Geluk overkomt je gewoonweg soms en soms niet.

Kijk hier het gesprek met Pleij:

Maand van de Geschiedenis

Oktober is de Maand van de Geschiedenis, het grootste historische evenement van Nederland. In oktober organiseren bibliotheken, musea, boekhandels en vele andere organisaties activiteiten door heel Nederland. Op 28 oktober wordt het evenement feestelijk afgesloten tijdens de Nacht van de Geschiedenis in het Rijksmuseum.